TRANG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ
BAN QUẢN LÝ DI TÍCH
TỈNH NGHỆ AN

Cụ Phan Bội Châu (1867-1940) là một nhà chí sỹ yêu nước, một nhà cách mạng có tư tưởng lỗi lạc của dân tộc. Cả cuộc đời cụ đã cống hiến trọn vẹn cho cách mạng Việt Nam. Mặc dù Phan Bội Châu có “ Thất bại một trăm lần’’ nhưng ngày nay mỗi lần nói đến sự thành công của đảng ta trong cuộc cách mạng dân tộc – dân chủ, chúng ta vẫn không quên nhắc đến công lao của cụ và các nhà yêu nước tiền bối khác. Phan Bội Châu là ngọn đuốc sáng của cách mạng Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX. Ngay giờ đây những “ câu thơ dậy sóng’’ của cụ, tư tưởng yêu nước nồng nàn của Phan Bội Châu vẫn có  sức cổ vũ lớn đối với chúng ta “ Phường hậu tử’’ mà cụ hằng kỳ vọng. Cụ  được Chủ tịch Hồ Chí Minh tôn kính gọi là “ bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập dân tộc, được 20 triệu con người trong vòng nô lệ tôn sùng ” .

Cụ Phan Bội Châu đã đi xa nhưng dân tộc Việt Nam, nhân dân Việt Nam và nhân dân thế giới luôn tưởng nhớ đến một con người vĩ đại. Đó là tổ chức kỷ niệm các ngày sinh, ngày mất của cụ; tu bổ tôn tạo Di tích lưu niệm ở Huế, ở Nghệ An; tổ chức các hội thảo quốc tế về con người, sự nghiệp và phong trào Đông du do cụ đứng đầu. Các trường học, các con đường …được đặt tên nhà chí sỹ yêu nước Phan Bội Châu…

Di tích QGĐB Khu lưu niệm Phan Bội Châu tại Nam Đàn là nơi tri ân, tưởng niệm và lưu giữ những hình ảnh về cuộc đời của cụ Phan khi còn ở quê nhà. Khu lưu niệm  gồm hai điểm: Quê Nội ở làng Đan Nhiệm (nay là xóm Sào Nam, xã Xuân Hoà) và Quê Ngoại ở làng Sa Nam (nay là khối Quang Trung, thị trấn Nam Đàn). Năm 1993, ngôi nhà tranh của gia đình cụ Phan được chuyển từ quê nội về quê ngoại. Từ đó đến nay, di tích đã được nhiều lần trùng tu tôn tạo và mở rộng khuôn viên. Trên diện tích hơn 6000m2, hiện nay Khu lưu niệm Phan Bội Châu tại thị trấn Nam Đàn có các hạng mục công trình như: Nhà tưởng niệm, nhà lưu niệm ( hai ngôi nhà tranh), nhà trưng bày, tượng đài cụ Phan và các công trình phụ trợ. Trong đó tượng đài là một trong những công trình mang ý nghĩa hết sức to lớn. Đây là loại hình nghệ thuật có tính khái quát cao, có sức biểu cảm lớn và sâu sắc. Nó chứa đựng và chuyển tải những nội dung thông tin hết sức phong phú thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau. Vì vậy, tượng đài được coi là thông điệp lịch sử và nghệ thuật giúp cho các thế hệ trẻ hiểu được chính xác lịch sử dân tộc. Với ý nghĩa to lớn đó, việc xây dựng tượng đài nhà yêu nước Phan Bội Châu tại khu Di tích lưu niệm, trung tâm thị trấn Nam Đàn, huyện Nam Đàn - quê hương của Cụ - là hết sức cần thiết. Đó cũng là nguyện vọng khát khao của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Nghệ An.

Ngày 14 tháng 5 năm 2015, Tỉnh ủy Nghệ An đã có Công văn số 4244 –CV/TU của về việc quy hoạch chỉnh trang và lập dự án tu bổ, tôn tạo Khu lưu niệm Phan Bội Châu, UBND tỉnh Nghệ An đã cho phép triển khai và phê duyệt Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư xây dựng công trình: tu bổ, tôn tạo Khu lưu niệm Phan Bội Châu tại Quyết định số 5074/QĐ.UBND-XD ngày, trong đó, xác định hạng mục: Xây dựng tượng đài nhà yêu nước Phan Bội Châu là một hạng mục trọng điểm.

Ngày 28 tháng 10 năm 2016, UBND tỉnh Nghệ An đã ra Quyết định số 5726/QĐ-UBND về việc phê duyệt Báo cáo kinh tế kỹ thuật đầu tư xây dựng và kế hoạch lựa chọn nhà thầu xây dựng công trình: Tu bổ, tôn tạo khu lưu niệm Phan Bội Châu, trong đó có hạng mục xây mới tượng cụ Phan Bội Châu.

Ngày 12 tháng 12 năm 2017, UBND tỉnh Nghệ An đã ra Quyết định số 6009/QĐ.UBND –VX về việc phê duyệt đề cương sáng tác, phác thảo tượng đài nhà chí sỹ yêu nước Phan Bội Châu thuộc dự án: Tu bổ, tôn tạo Khu lưu niệm Phan Bội Châu, thị trấn Nam Đàn, huyện Nam Đàn.

Trên cơ sở đó, Chủ đầu tư (Ban quản lý Di tích Nghệ An) đã tiến hành các bước cần thiết để tiến hành quy trình làm tượng.  Trải qua nhiều lần họp duyệt và góp ý của Hội đồng nghệ thuật (được thành lập ngày 04/01/2018 tại Quyết định số 24/QĐ.UBND-VX ngày của UBND tỉnh Nghệ An), tượng đã được chuyển bước phóng tượng dẹt tỷ lệ 1:1 nhằm trưng cầu ý kiến của các cấp, các ngành và toàn thể nhân dân tỉnh nhà, cũng như những người yêu quý cụ Phan trong cả nước để công trình được hoàn thiện, xứng tầm với những đóng góp to lớn của nhà yêu nước Phan Bội Châu và phong trào cách mạng của tỉnh nhà.

Công trình tượng đài có tổng chiều cao 5,4 m so với cốt  0.00 (Cốt đường giao thông phía trước). Bản thân tượng bằng chất liệu Đồng cao 3,2 m và đế bệ bằng chất liệu Bê tông, ốp đá xanh Thanh Hóa có chiều cao 2,2m, các mặt đế tượng thể hiện sự gồ ghề, khúc khuỷu như chính quá trình gian nan tìm đường giải phóng dân tộc của Cụ.

Tượng khắc họa hình ảnh của nhà chí sĩ yêu nước có tư tưởng vượt thời đại, một trí thức cách mạng tiêu biểu, một nhà văn hóa lớn của dân tộc Việt Nam. Điểm nhấn của bức tượng là khuôn mặt, vừa thể hiện được phong cách thanh tao của một nhà nho với vầng trán cao rộng, chùm râu dài lột tả nét thông thái, uyên thâm, vừa thể hiện tinh thần quật cường với nét mặt cương nghị, đôi mắt quắc thước, sáng ngời khí tiết của một sĩ phu trọn đời hiến dâng cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng đất nước. Tay phải cầm sách, biểu tượng của một trí thức Nho học, tay trái buông, bàn tay nắm lại thể hiện quyết tâm ra đi tìm đường cứu nước. Tà áo vừa mềm mại, vừa tung bay, thể hiện sự thanh tao của một nhà Nho nhưng mang đậm khí chất của một chí sỹ yêu nước quyết tâm tìm đường giải phóng dân tộc trong bối cảnh xã hội đầy sóng gió.

Để có tượng đài uy nghiêm nơi chốn linh thiêng này, đó là được sự hỗ trợ kinh phí một phần từ nguồn ngân sách nhà nước, một phần từ sự đóng góp của các thế hệ học sinh trường THPT chuyên Phan Bội Châu, con cháu cụ và những người yêu mến cụ.

Ngày 14/11/2020 nhằm ngày 29/9 năm Canh Tý, nhân lễ giỗ lần thứ 80 của chí sỹ yêu nước Phan Bội Châu, Sở Văn hóa và Thể thao và Ban quản lý di tích Nghệ An đã long trọng tổ chức lễ khánh thành tượng chí sỹ yêu nước Phan Bội Châu.

Đây quả là một công trình tri ân, tôn vinh công lao to lớn của cụ với quê hương, đất nước, đồng thời giới thiệu đến nhân dân và du khách thập phương một kiệt tác nghệ thuật, thể hiện ý chí và sức mạnh tinh thần, khí phách anh hùng, bất khuất của nhà chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu - một tấm gương sáng trong công cuộc cách mạng giải phóng dân tộc cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Từ đó, giáo dục các truyền thống yêu nước cho các thế hệ, tạo nên sức mạnh đại đoàn kết toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng khiến ta thêm tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước.

Nguyễn Lệ Thu